Diyabetes Mellitus (Şeker hastalığı) kanda bulunan şekerin, vücudumuzdaki hücreler tarafından yeterince kullanılamaması, buna bağlı olarak kanda şeker seviyesinin yükselmesi ve sonucunda yükselmiş şekerin vücudumuzdaki hemen hemen tüm organlara zarar vermesi ile sonuçlanan bir hastalıktır. Ülkemiz, şeker hastalığının en yüksek oranda görüldüğü ülkelerdendir. Bu durum gebelik sırasında da meydana gelebilmekte, sonuçta hem anne hem de bebek bu durumdan olumsuz etkilenebilmektedir. Hastalık, bebeğin genlerinde ileride obezite ve kalp hastalığı gibi bazı rahatsızlıklara yatkınlıklara yol açabilecek değişikliklere sebep olabilmektedir.
Şeker hastalığı iki şekilde görülebilmektedir.
- Gebelikten önce var olan diyabet (Tip 1 ya da Tip 2)
- İlk kez gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabettir. (GDM)
Tüm gebeliklerin %1-14’ünde (Türkiye ortalaması %7.7) gestasyonel diyabet (ilk kez gebelikte meydana gelen) görülebilmektedir.
Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diyabet) Nedir?
Gebelik diyabeti, hamile kadınlarda görülen bir şeker hastalığıdır. Hamilelik sırasında, vücuttaki hormonlar değişir ve bu değişimler şeker metabolizmasını etkileyebilir. Gebelik diyabeti, hamile kadınlarda vücutta yeterli insülin üretilmemesi ya da insülin etkisinin azalması nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu durum, hamile kadının vücutta şekerlerin yüksek seviyede tutulmasına neden olur ve bu da bebeğin sağlıklı bir şekilde gelişimini etkileyebilir. Gebelik diyabeti, doğumdan sonra geçici olarak ortaya çıkar ve hamilelik sona erdikten sonra normale döner. Ancak, gebelik diyabeti olan kadınların gelecekte tip 2 diyabet riski daha yüksektir. Gebelik diyabeti, hamile kadınların beslenme düzenine dikkat etmeleri ve düzenli fiziksel aktivite yapmaları ile önlenebilir veya kontrol altına alınabilir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabetinin Belirtileri Nelerdir?
Gebelik diyabetinin belirtileri çoğu zaman belirgindir ve çok sık görülmez. Ancak, bazı hamile kadınların gebelik diyabeti olma ihtimali daha yüksektir. Bu durumda, hamile kadının doktoru tarafından düzenli olarak şeker seviyesi ölçülmeli ve gerekirse tedavi edilmelidir. Gebelik diyabetinin belirtileri şunlar olabilir:
- Sık idrara çıkma
- Aşırı susuzluk
- Aşırı yemek yeme
- Kilogram alımında anormal hızlı bir artış
- Aşırı halsizlik ve yorgunluk
- Karın ağrısı
Gebelik diyabeti, bebeğin gelişimini de etkileyebilir. Bu nedenle, hamile kadınların düzenli olarak muayene edilmeleri, düzenli fiziksel aktivite yapmaları ve gerekli testler yapılması önemlidir. Bu sayede, gebelik diyabeti kontrol altına alınabilir ve bebeğin sağlıklı bir şekilde gelişimi desteklenir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabeti, Gebeliğin Hangi Döneminde Ortaya Çıkar?
Gebelik diyabeti, genellikle gebeliğin 24. haftasından sonra ortaya çıkar. Ancak, bazı hamile kadınların gebelik diyabeti riski daha yüksektir ve bu nedenle daha erken dönemlerde de ortaya çıkabilir. Örneğin, önceki gebeliklerinde gebelik diyabeti olan veya tip 2 diyabeti olan hamile kadınların gebelik diyabeti riski daha yüksektir. Ayrıca, üstün kilolu veya obez hamile kadınların da gebelik diyabeti riski daha yüksektir. Bu nedenle, hamile kadınların doktorları tarafından düzenli olarak muayene edilmeleri ve gerekli testler yapılması önemlidir. Bu sayede, gebelik diyabeti erken dönemde tespit edilebilir ve önleyici tedbirler alınabilir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabetinde Kimler Risk Altındadır?
Gebelik diyabeti riski daha yüksek olan hamile kadınlar şunlardır:
- Hamilelikten önce kilolu olan kadınlar
- Ailesinde şeker hastalığı öyküsü olan kadınlar
- Daha önceden şeker ile ilgili yükseklik problemi olduğu bilinenler
- Daha önceden 4 kilodan büyük bebek doğuranlar
- Daha önceden ölü doğum gerçekleştirmiş olanlar
- Daha önceki hamileliğinde diyabet olan kadınlar
- Amnios sıvısı çok fazla olan kadınlar
- Polikistik over sendromu olan kadınlar
Gebelikte Şeker Hastalığının Zararları Nelerdir?
Gebelikte şeker hastalığı görülmesi ve bunun tedavisiz bırakılması annede, bebekte ve yenidoğan bebekte ciddi problemlerin meydana gelmesine neden olmaktadır:
Annede görülebilen problemler;
- Enfeksiyon
- Bebeğin sıvısının artışı ve bebeğin iri olması
- Doğum travmaları
- Artmış sezaryen
- Doğum sonrası kanama
- Gebelikte hipertansiyon
Anne karnındaki bebekte (fetüs) görülebilen problemler;
- Yapısal anomaliler (örneğin; sinir sistemi, kalp vb.),
- Erken doğum,
- Düşük,
- Bebeğin anne karnında ani ölümü.
Yenidoğan bebekte görülebilen problemler;
- Yenidoğan bebekte yoğun bakım gerektirebilecek hipoglisemi (kan şekerinin düşüklüğü, bebeğin ciddi nöbet geçirmesine ve kalıcı beyin hasarına neden olabilir) ve kan değerlerinde anormallikler.
- Bebek normalden iri olabilir, bazen de anne karnında yeterince gelişemeyerek küçük olarak doğabilir,
- Bebeğin kalbinde büyüme meydana gelebilir,
- Bebekte solunum sıkıntısı
- Bebekte ilerleyen yıllarda diyabet ve obezite meydana gelebilir,
- Bebeğin doğum sonrası ani ölümü meydana gelebilir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabet Tanısı Nasıl Konur?
Şeker Yükleme Testi Nasıl Yapılır?
Gebelikte şeker yükleme testi iki şekilde ve 24-28. gebelik haftaları arasında yapılmaktadır.
Riskli vakarda erken haftalarda da yapılabilir. Test daha erken dönemlerde: aşırı kilolu olma sorunu, iri bebek bebek öyküsü, birinci dereceki yakınlarda ya da daha önceki hamileliklerde gestasyonel şeker öyküsü gibi risk etkenlerinin mevcudiyeti halinde ilk muayenede uygulanmalıdır. Bu risk etkenleri olan hamile kadınlarda, test neticeleri normal dahi çıksa 24-28. haftalarda yeniden uygulanmalıdır.
İlkyöntem 75 gr oral glukoz tolerans testinin(OGTT) yapılmasıdır. Bu test açlık durumunda yapılmaktadır. Gebeden önce açlık durumunda bir kan örneği, 75 gr’lık şekerli sıvıyı içtikten 1 ve 2 saat sonra tekrar kan örnekleri alınacaktır. Buna tek basamaklı yaklaşım diyoruz.
İkinci yaklaşımda 24-28. Gebelik haftaları arasında 50 gr glukoz tolerans testi yapılmaktadır. 1. Saat sonra kanda şeker düzeyi bakılır.
Şayet sonuç 140 mg/dl’nin altında gelirse normal olarak nitelendirilir.
Ancak sonuç 140 mg/dl veya yüksek ise açlık durumda iken 100 gr OGTT testi ile kesin tanı konulması gerekmektedir. Bu yöntemi de çift basamaklı yaklaşım olarak adlandırmaktayız.
Aç karnına > 95 mg/dl
1.saattte> 180 mg/dl
2.saatte> 155 mg/dl
3.saatte> 140 mg/dl
Buradaki 4 değerden 2 ya da daha fazlası normal çıkmaz ise gestasyonel şeker teşhisi konulur. Tek değerin yüksek çıkması halinde ise testin bir ay sonra yenilenmesi söz konusu olur. 50 gram şeker yükleme test neticesinin 190 mg/dl’den yüksek çıktığı hallerde 100gr OGTT uygulanmasına gerek kalmaz ve açlık glukoz seviyesine bakılması yeterli olur.
Gestasyonel diyabet tanısı konulan vakalarda diyet, yakın kan şekeri takibi ve gerekirse insülin tedavileri başlanır.
Gebelik (Gestasyonel) diyabeti tanısı için yapılan testler şunlardır:
İnsülin seviyesi ölçümü: Bu test, hamile kadının vücuttaki insülin seviyesini ölçer. Eğer insülin seviyesi normal sınırların üstünde ise, gebelik diyabeti olabileceği düşünülür ve diğer testler yapılır.
Hemoglobin A1C ölçümü: Bu test, hamile kadının son 3 ayda vücuttaki ortalama şeker seviyesini ölçer. Eğer hemoglobin A1C seviyesi normal sınırların üstünde ise, gebelik diyabeti olabileceği düşünülür ve diğer testler yapılır.
Hamilelikte şeker yükleme testi zararlı mıdır?
Gebelerde şeker yükleme testinin anne ve bebek sağlığı bakımında zararlı olup olmadığı oldukça tartışılan bir konudur. Gebelikte anne ve bebek sağlığı bakımından istenmeyen en büyük durum, gebelikte şekerdir.
Bebek ve anne açısından riskler ortaya çıkmasına sebep veren gebelikte şeker, bu duruma karşı tedbir alınması için, 24-28 haftalık hamileliklerde şeker yükleme testi yapılması gerekir. Bu test, uluslararası kabul görmüş bir testtir ve uygulanan test için verilen 50-75 gram şekerin bebeğe herhangi bir zararı olmaz.
Plasenta nedir?
Ana rahminde gelişen bebek her türlü besin gereksinimi annesinden karşılar. Bu duruma aracılık eden yapıya ise “plasenta” ismi verilir. Hamilelik dönemi tamamlanıp bebek dünyaya geldiğinde plasenta da bebeğin doğmasından hemen sonra ana rahminden atılır. Plasenta yapısı, bebeğe gerekli besinlerin geçişine aracı olur ve bunun dışında bebeği beslemek adına yardımcı olan birçok hormonun salgılanmasına yardım eder. Bu hormonlardan özellikle HPL (human placental laktogen) anne kanından şekeri yükselir ve bebeğe geçen şekeri artırmak için uğraşır. Anne yeterli beslenmemiş olsa dahi, bebeği korumaya yönelik bir mekanizma olmaktadır. Bu hormon, anne adayında kan şekerini düşüren insulin etkisine karşı direnç meydana getirir. Kan şekeri de bu sebeple belli bir düzeyde yüksek olur. Bu yapı sebebiyle hamilelerde şeker yüksek olur ancak diyabetik düzeylerde olmaz. Anne adayının pankreası çoğunlukla insulin salınımının artmasına yol açar ve kendini şeker hastalığından korur. Fakat çeşitli hamilelerde insulin salınımı yeteri miktarda olmaz ve özellikle son üç ayda diyabetik düzeylerde şeker seviyeleri saptanabilir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabeti Riski Azaltılabilir mi?
Evet, gebelik diyabeti riski azaltılabilir. Hamilelik öncesi kilolu veya obez olan kadınların, hamilelik öncesinde kilo vermeye çalışmaları gebelik diyabeti riskini azaltabilir. Hamilelik öncesi düzenli fiziksel aktivite yapmak da gebelik diyabeti riskini azaltabilir.
Hamilelik sırasında da bazı önleyici tedbirler alınarak gebelik diyabeti riski azaltılabilir. Örneğin:
Düzenli beslenme: Gebelik sırasında dengeli ve sağlıklı beslenmek önemlidir. Özellikle karbonhidrat içeriği yüksek olan gıdaları az tüketmek gebelik diyabeti riskini azaltabilir.
Düzenli fiziksel aktivite: Hamilelik sırasında düzenli olarak fiziksel aktivite yapmak gebelik diyabeti riskini azaltabilir. Doktorunuzun önerdiği miktarda ve tipi fiziksel aktivite yaparak vücut kitle indeksinizi (VKİ) kontrol altında tutabilirsiniz.
Düzenli doktor kontrolleri: Hamilelik sırasında düzenli doktor kontrollerine gitmek ve gerekli testleri yaptırmak gebelik diyabeti riskini azaltabilir. Bu sayede, gebelik diyabeti erken dönemde tespit edilebilir ve önleyici tedbirler alınabilir.
Gebelik diyabeti riskini azaltmak için yapılabilecek bu tedbirler sayesinde, gebelik diyabeti önlenebilir veya kontrol altına alınabilir. Bu sayede, bebeğin sağlıklı bir şekilde gelişimi desteklenir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabeti Olan Anne Adayları Nasıl Beslenmeli?
Gebelik diyabeti olan anne adayları, hamilelikleri sırasında doğru bir beslenme planına uymalıdırlar. Bu sayede, kendi sağlıklarını koruyabilecekler gibi, bebeklerinin de sağlıklı bir gelişimini destekleyebilirler.
Gebelik (Gestasyonel) diyabeti olan anne adaylarının beslenme planlarının özellikleri şunlardır:
Düzenli olarak aşırı derecede şeker içeren gıdalardan kaçınılmalıdır. Bu gıdalar, tatlılar, kola gibi içecekler, bisküvi ve pastalar gibi unlu mamuller ve konserve meyveler olabilir.
Öğünler arasında düzenli ara öğünler yapılmalıdır. Bu ara öğünler, tam tahıllı kurabiye, meyve, yoğurt ve benzeri protein içeren gıdalar olabilir.
Günde en az 6 porsiyon tahıl gıdaları tüketilmelidir. Tahıl gıdaları, tam buğday ekmeği, makarna, pirinç, haşlanmış mısır gibi gıdalar olabilir.
Günde en az 3 porsiyon et veya et benzeri protein tüketilmelidir. Et benzeri proteinler, tavuk, balık, fasulye ve nohut gibi gıdalar olabilir.
Günde en az 3 porsiyon süt ve süt ürünleri tüketilmelidir. Süt ürünleri, yoğurt, peynir, süt gibi gıdalar olabilir.
Günde en az 2 porsiyon sebze tüketilmelidir. Sebzeler, haşlanmış lahana, brokoli, havuç, domates gibi gıdalar olabilir.
Günde en az 2 porsiyon meyve tüketilmelidir. Meyveler, elma, armut, portakal, muz gibi gıdalar olabilir.
Gebelik diyabeti olan anne adaylarının, doktorları ve diyetisyenleri tarafından hazırlanan bir beslenme planına uymaları önemlidir.
Gebelik (Gestasyonel) Diyabeti Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Gebelik diyabeti, hamilelik sırasında görülen şeker hastalığıdır. Bu durum, anne adayının vücutta yeterince insülin üretememesi ya da insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu ortaya çıkar. Gebelik diyabeti, doğum sonrasında geçici olarak ortaya çıkabilir ve genellikle spontan olarak kaybolur. Ancak, gebelik diyabeti olan annelerin bebeklerinin doğum ağırlığı daha yüksek olabilir ve bebeklerinin sağlıklı bir gelişim göstermesi için tedavi gerekebilir.
Gebelik (Gestasyonel) diyabeti tedavi yöntemleri şunlardır:
Düzenli Beslenme: Gebelik diyabeti olan anne adaylarının, doktorları ve diyetisyenleri tarafından hazırlanan bir beslenme planına uymaları önemlidir. Bu sayede, vücutlarının ihtiyaç duyduğu tüm besinleri alabilecekler ve gebelikleri sırasında sağlıklı bir şekilde kilo alabileceklerdir.
Fiziksel Aktivite: Gebelik diyabeti olan anne adayları, hamilelikleri sırasında düzenli olarak yapabilecekleri hafif fiziksel aktiviteler yapmalıdırlar. Bu aktiviteler, yürüyüş, yüzme ve bisiklete binme gibi hafif egzersizler olabilir.
İnsülin Kullanımı: Eğer gebelik diyabeti olan anne adayı, düzenli beslenme ve fiziksel aktiviteler ile şeker seviyelerini kontrol edemiyorsa, doktorları tarafından insülin kullanımı önerilebilir. İnsülin, vücutta doğal olarak üretilen hormonun yerine geçen bir ilaçtır ve şeker seviyelerini düzenler.
Gebelik Takibi: Gebelik diyabeti olan anne adaylarının, doktorları tarafından sık sık gebelik takibi yapılması önemlidir. Bu sayede, bebeğin gelişimi ile ilgili olarak gerekli önlemlerin alınması sağlanabilir.