Yumurtalık Kistleri (Over Kisti)

Over kistleri her yaşta görülse de çoğunlukla üreme çağlarında ortaya çıkarlar. Kistler çoğunlukla fonksiyonel ve zararsızdırlar. Yumurtalıklar rahmin her iki tarafında yer alan yumurta üretmenin yanı sıra östrojen ve progesteron hormonları da salgılayan kadın genital organıdır. Tıpta “over” olarak da isimlendirilen yumurtalık bazen içi su dolu kist üretebilmektedir. Her kadın hayatında bir kaç kez böyle bir kistle karşılaşabilir. Çoğu kez bu kistler ağrısız ve sorunsuz kistlerdir ve rastlantısal olarak da saptanabilirler.

Yumurtalık kistleri çoğu zaman belirti vermezler. Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri veya birkaçı bir arada görülebilir.

  • Adet düzensizliği, lekelenme veya adet görememe
  • Ağrılı adet görme ve zaman içinde ağrı şiddetinin artması
  • Kasıklarda ağrı
  • Karında dolgunluk ve basınç hissi
  • İlişki esnasında ağrı
  • Büyük boyutlu kistlerde ele kitle gelmesi veya karında şişme
  • Göğüslerde dolgunluk
  • İdrar ve barsak şikayetleri
  • Kilo alma
  • Bulantı, kusma
  • Tüylenmede artış
  • İnfertilite (Kısırlık)
  • Kist torsiyonu (boğulması) belirtileri
  • Ani şiddetli keskin ağrı hissedilmesi kist rüptürü (yırtılması) belirtisi olabilir

Over kist çeşitleri

Follikül Kistleri

Adet döngüsü sırasında kadınlarda yumurtalıkta gelişen yumurta içi su dolu bir kese içindedir ve kese yumurtalık dokusunun içinde yer alır. Yumurtlama zamanında bu kese açılır ve yumurta döllenmek üzere yumurtalık dışına salınır. Eğer bu salınma işi gerçekleşmez ve kese büyümeye devam ederse yumurtalıkta kist oluşur. Bu tip kistlere follikül kistleri denilir.

Korpus Luteum Kistleri

Bu tip kistlerde yumurta salındıktan sonra kese duvarı kaybolmaz, salınma yeri kapanarak içeride sıvı birikimi devam ederek kist oluşumu başlar.

Dermoid Kistler

Yumurtalığın bu tip kistlerinin içeriği ve duvarı, yağ dokusu, kıl, kıkırdak gibi normalde yumurtalık dokusunda olması beklenmeyen dokular içerir.

Endometrioma (Çikolata Kistleri)

Endometirozis denilen bir kadın hastalığının yumurtalıklarda görülme şeklidir. Bu hastalıkta normalde rahim içinde olması gereken endometrioma hücreleri rahim dışında görülmekte yumurtalıklarda yerleştiklerinde içinde çikolata renginde kan biriken kist halini almaktadır.

Bazı kadınlarda tespit edilen polikistik over hastalığı bu tanımlanan kistlerden çok farklı olarak, yumurtalığın yapısındaki çok fazla sayıdaki folliküllerden dolayı bu ismi alır. Yumurtalıkta büyümeye, adet düzensizliğine ve kısırlığa yol açabilen bir durumdur.

Yumurtalık kistleri kanserleşir mi?

Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur (yüzde 80-85). İleri yaşlarda ortaya çıkan, bilateral (iki taraflı), solid (katı), yapışık, düzensiz yüzeyli ve hızlı büyüme eğiliminde olan, birden fazla sayıda, içlerinde katı kısımlar bulunan, karın içinde sıvı birikmesine (asit) neden olan, belli bir süre sonunda kendiliğinden kaybolmayan veya büyüme gösteren, tümör markeri adı verilen bazı kan parametrelerinde yükselmelerle beraber olan kistik oluşumların kötü huylu olabilme ihtimalleri nedeniyle ameliyat edilmeleri önerilir. Şüphelenmemizde muayene ve ultrasonda elde edilen bulgular yardımcı olur.

Yumurtalık kistinin kanser olduğundan şüphelenilmesi durumunda ameliyat sırasında hızlı doku tanısı (Frozen section) imkanı olan bir merkezde ve bu konuda deneyimli bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından gecikmeden ameliyat yapılması gerekir.

Yumurtalık kistinin torsiyonu ne demektir?

Kistin kendi etrafında dönerek kendi kan dolaşımını bozmasıyla ortaya çıkar. Kan dolaşımı bozulur ve dokular canlılığını yitirir. Bu oldukça ağrılı bir durumdur. Torsiyon riski özellikle çapı büyük kistlerde ve dermoid kistlerde daha fazladır. Bu durumda operasyon için erken davranılmalıdır. Ama çoğu zaman dokular canlılığını tamamen yitirdiği için torsiyone olan yumurtalığı korumak mümkün olmaz ve yumurtalığın cerrahi olarak çıkarılması gerekir.

Over Kistlerinde Tanı

Jinekoloğunuz sizi muayene ederken elle muayene sırasında kistten şüphelenebilir; ancak en kesin tanılar görüntüleme yöntemleri ile koyulur.

  1. Ultrasonografi: Jinekoloji pratiğinde en sık kullanılan yöntemdir. Kist içeriği, duvar yapısı, tipi ve boyutu hakkında iyi bilgi verir.
  2. Tomografi: Kist duvar yapısı büyüklüğü, çevre dokularla olan ilişkisi hakkında bilgi verir.
  3. MRI: Daha derin ve çevre dokularla olan ilişki hakkında bilgi verir.

Bu görüntüleme yöntemlerine ek olarak  istenebilecek testler;

  • Gebelik testi
  • Estrojen ve progesteron düzeyleri
  • CA_125 ve / veya AFP , CEA gibi tümör markerları olabilir

Over Kistlerinde Tedavi

Over kistlerine yaklaşımda kistin tipi, büyüklüğü, hastanın şikayetleri, yaşı, gebelik beklentisi yapılacak tedavinin seçiminde rol oynayıcı olabilmektedir.

Yumurtalık Kistleri ne zaman ameliyat edilmeli?

  • Kitle solid (katı) veya semisolid ise (yarı katı)
  • Postmenopozal (menopoz sonrası) veya premenarş (ilk adetten önceki) kistler
  • 5 cm den büyük ve persiste eden (gözlem veya doğum kontrol hapları ile baskılanmaya rağmen devam ediyorsa) kist
  • Malin intibaını (kötü huylu veya kanser olma riski olan kist) veren kist
  • Hızlı büyüyor ise
  • Pelviste asit ve metastaz belirtileri varsa
  • Torsiyon durumunda

Bu faktörler doğrultusunda;

  1. Takip tedavisi: Hastaya hiçbir ilaç verilmeden bir kaç ay sonra kistin gelişimini takip etmek üzere kontrole çağrılması bir seçenek olabilir.
  2. Doğum kontrol hapları: Bu ilaçlar daha çok kiste bağlı bozulmuş adet döngüsünü düzeltmek amacıyla kullanılır.
  3. Laparaskopik  cerrahi: Günümüzde over kistlerinin cerrahi tedavisinde en çok tercih edilen kapalı ameliyat yöntemidir.
  4. Laparatomi ile kist çıkarılması: Açık ameliyat olarak da bilinen bu yöntem artık daha kısıtlı sayıda hastada tercih edilmektedir.